Người thầy giáo - chiến sĩ cách mạng một lòng với Thủ đô
QPTĐ-Trong không khí kỷ niệm 70 năm Giải phóng Thủ đô, chúng tôi có dịp gặp gỡ ông Nguyễn Tiến Hà, Trưởng ban Thường trực Ban Liên lạc các chiến sĩ Việt Minh thành Hoàng Diệu. Ông kể cho chúng tôi nghe ký ức về những ngày tham gia chiến đấu bảo vệ Thủ đô Hà Nội.
Cán bộ, chiến sĩ Trung đoàn Thủ đô, Đại đoàn 308 trên đường phố Thủ đô, sáng 10/10/1954.
Ảnh Tư liệu: TTXVN
Thầy giáo - chiến sĩ cách mạng
Ở tuổi 97, nhưng trí nhớ của Nhà giáo Ưu tú Nguyễn Tiến Hà, nguyên chiến sĩ Việt Minh thành Hoàng Diệu khi xưa vẫn còn rất minh mẫn, ánh mắt ông đầy vẻ tự hào, kể cho chúng tôi nghe về những ngày đầu khi được tham gia giải phóng Thủ đô.
Nhà giáo Ưu tú Nguyễn Tiến Hà được Đảng, Nhà nước tặng nhiều phần thưởng cao quý.
Ông Nguyễn Tiến Hà tên khai sinh là Nguyễn Hữu Tự, sinh ra trong một gia đình giàu truyền thống yêu nước tại xã Văn Lâm, huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương. Người anh thứ hai của ông là Nguyễn Hữu Văn là thư ký, cận vệ cho Bác Hồ. Sinh ra và lớn lên trong hoàn cảnh đất nước bị thực dân Pháp đô hộ, ngay từ khi còn là học sinh, ông đã sớm giác ngộ lý tưởng cách mạng, nuôi dưỡng lòng yêu nước và khát vọng giải phóng dân tộc.
Năm 1944, khi mới 16 tuổi ông đã kịp thi đỗ tú tài và học ở trường Louis Pasteur. Tuy nhiên, do căm phẫn, đau xót trước cảnh áp bức, bóc lột diễn ra trong xã hội, đặc biệt ngay tại Hà Nội dưới ách đô hộ tàn bạo của thực dân Pháp và phát xít Nhật nên ông đã tạm gác lại việc học hăng hái tham gia vào Đoàn Thanh niên cứu quốc thành Hoàng Diệu (một tổ chức của thanh niên Hà Nội trực thuộc Mặt trận Việt Minh đã ra đời vào cuối năm 1944). Tổ chức này đã tập hợp được đông đảo thanh niên, học sinh yêu nước trở thành lực lượng hùng hậu, nòng cốt, xung kích trong cuộc khởi nghĩa giành chính quyền Hà Nội năm 1945.
Khi đó, ông nhận nhiều nhiệm vụ, có lúc hoạt động công khai có lúc bán công khai, xong nhiệm vụ chính của ông là làm giáo viên truyền bá chữ quốc ngữ cho người lao động nghèo. Với chiếc đèn dầu trong tay, đêm đến ông đến trường “Công ích” ở ngõ Chùa Liên Phái, Bạch Mai, Hà Nội để dạy chữ cho người lao động, qua đó giác ngộ, động viên, tập hợp, kêu gọi đồng bào đứng lên đi theo Việt Minh, giải phóng đất nước. “Tôi hoạt động cách mạng khi đó vẫn nằm trong Đoàn Thanh niên cứu quốc của Mặt trận Bạch Mai. Lúc bấy giờ, người biết chữ thì dạy cho người chưa biết, tùy thuộc vào trình độ, khả năng của mình, chứ không phải thông qua một lớp học sư phạm nào”-ông Hà chia sẻ.
Theo ông Hà, nhiều hoạt động của Đoàn Thanh niên cứu quốc thành Hoàng Diệu khi đó rất sáng tạo, với mục đích đi sâu vào tầng lớp nhân dân lao động, vận động bà con hiểu và đi theo cách mạng. Cùng với đó, tuyên truyền bằng hình thức rải truyền đơn, kêu gọi mọi người đoàn kết dưới ngọn cờ Mặt trận Việt Minh, chống kẻ thù xâm lược. Có thể nói, thành công vang dội của Đoàn Thanh niên cứu quốc thành Hoàng Diệu chính là việc xung kích, phá cuộc mít tinh tuyên truyền cho chính quyền bù nhìn tại Nhà hát Lớn Hà Nội ngày 18 tháng 7 năm 1945. Sự kiện đó trở thành cuộc biểu tình tuần hành quảng đại của quần chúng nhân dân, ủng hộ Mặt trận Việt Minh, tạo tiền đề cho cuộc khởi nghĩa giành chính quyền ngày 19 tháng 8 thành công ở Hà Nội.
Một lòng với Thủ đô
Cách mạng Tháng Tám thành công chưa được bao lâu thì thực dân Pháp quay lại xâm lược nước ta một lần nữa. Kháng chiến toàn quốc ngày 19/12/1946 bùng nổ, ông xung phong vào Quân đội. Trong trận đánh đầu tiên của mình, ông cùng đồng đội đã chiến đấu ngoan cường, dũng cảm ở Ô Cầu Dền, Bạch Mai thuộc Liên khu II lúc bấy giờ (nay thuộc quận Hai Bà Trưng), góp phần giam chân địch trong suốt 60 ngày đêm khói lửa.
Đến tháng 2/1947, theo chủ trương của Bộ Tổng Tư lệnh, các chiến sĩ Liên khu II tạm thời được rút ra ngoài để bảo toàn lực lượng. Đến cuối năm 1948, ông được điều về vùng địch tạm chiếm nội thành Hà Nội để tạo cơ sở nhằm đánh địch ngay trong sào huyệt của chúng, với chức danh giáo sư dạy các môn Anh, Pháp, Toán. Qua hoạt động giảng dạy, ông đã khéo léo vận động, bồi dưỡng học sinh, nhân sĩ, trí thức đi theo kháng chiến. Khi vào địch vận, ông lấy bí danh là Nguyễn Tiến Hà, cái tên đó theo ông nói, thực chất đó là việc gọi chệch của lời thề: “Nguyện tiến về Hà Nội”.
Đến tháng 5/1950, ông không may bị địch bắt, với một bí danh khác lúc đó là Trần Hữu Thoả với nghề nghiệp giáo sư. Tại Sở Mật thám, nhiều lần ông bị hỏi cung, tra khảo, đánh đập bằng những đòn tra tấn tàn bạo những không thể khuất phục được người trí thức cách mạng. Cuối tháng 12/1950, địch chuyển ông sang Nhà tù Hoả Lò nhằm phi tang. May mắn ông được đồng đội lo thuốc thang, chăm sóc nên sức khoẻ của ông đã dần hồi phục. Thời gian giam giữ ở đây, ông đã được anh em tín nhiệm bầu vào Ban Chi uỷ rồi làm Bí thư chi bộ của Nhà tù.
Ông Hà cho biết: “Tôi đã chuẩn bị tinh thần từ trước cho khả năng bị địch bắt khi tham gia địch hậu. Kể cả khi mới bắt đầu dấn thân vào con đường cách mạng, bản thân tôi hiểu rằng phải chấp nhận gian khổ như lời Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói: “Trường kỳ kháng chiến nhất định thắng lợi”. Tại nhà tù Hỏa Lò, nơi được ví như “địa ngục trần gian”, dù điều kiện sinh hoạt vô cùng thiếu thốn, kham khổ nhưng chiến sĩ cách mạng Nguyễn Tiến Hà vẫn tiếp tục hoạt động sôi nổi cùng các đồng chí, đồng đội. Đến cuối năm 1952, ông được trả tự do sau gần 3 năm sống trong nhà tù thực dân, ông tiếp túc tìm cách liên lạc với đơn vị, hoạt động bán công khai với chức danh giáo sư Trần Hữu Thoả cho tới ngày giải phóng.
Sáng 10/10/1954, ông vinh dự được đứng trong Đoàn quân đại thắng, rầm rập tiến về tiếp quản Thủ đô, giữ trọn lời thề: “Nguyện tiến về Hà Nội”. Trong những ngày đầu tiếp quản, do biết ngoại ngữ Anh, Pháp nên ông được giao phụ trách Trại hàng binh Âu, Phi. Ông Hà xúc động kể lại: “Cũng trong sáng hôm ấy, Uỷ ban Quân chính Thành phố và các đơn vị Quân đội nhân dân gồm cả bộ binh, pháo binh, cơ giới, pháo cao xạ… chia làm nhiều cánh lớn đã mở cuộc hành quân lịch sử tiến vào Thủ đô. Hà Nội được hoàn toàn giải phóng. Trên đường vào nội thành Hà Nội, có rất nhiều người dân đứng hai bên đường vẫy tay chào đón”.
Trải qua những năm tháng khó khăn kháng chiến và cho đến khi hoà bình lập lại, mặc dù bị nhiều lần địch giam giữ, tù đày những ông Nguyễn Tiến Hà, người tri thức cách mạng vẫn một lòng son sắc với đất nước, nguyện đem hết tình cảm, tài năng, trí tuệ của mình phục vụ cho cách mạng, nền giáo dục nước nhà. Trước khi nghỉ hưu, ông là chuyên viên cao cấp của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Năm 2010, ông vinh dự được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nhà giáo Ưu tú. Nhà giáo Ưu tú, người chiến sĩ cách mạng Nguyễn Tiến Hà là nhân chứng sống sinh động cho tinh thần, ý chí kiên cường, bất khuất của con người Việt Nam, là tấm gương sáng để lớp trẻ hôm nay học tập và noi gương trong công cuộc xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
TRẦN ĐỨC
