Chỉ thị 20 nhằm bảo đảm quyền con người chứ không vi phạm quyền con người

QPTĐ-Thích ứng với biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường là những vấn đề có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, có tầm ảnh hưởng lớn, quan hệ, tác động qua lại, cùng quyết định sự phát triển bền vững của đất nước. Trong khi Đảng và Nhà nước ta đang nỗ lực không ngừng, thậm chí nỗ lực còn vượt qua cả điều kiện kinh tế của đất nước để bảo đảm cho người dân được sống trong môi trường trong lành hơn thì vẫn có những phần tử phản động, cơ hội chính trị lại tìm cách chống phá. Chúng là những kẻ “chọc gậy bánh xe” cản trở sự phát triển của Việt Nam.

Luận điệu xuyên tạc Chỉ thị 20

Thủ tướng Chính phủ nước Cộng hoà XHCN Việt Nam vừa ban hành Chỉ thị 20/CT-TTg “Về một số nhiệm vụ cấp bách, quyết liệt ngăn chặn, giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường”. Chỉ thị nhằm giải quyết có hiệu quả rõ nét tình trạng ô nhiễm môi trường, thiết lập trật tự, kỷ cương trong chấp hành pháp luật về môi trường, phấn đấu đạt các mục tiêu phát triển bền vững, tạo tiền đề đưa đất nước vững bước vào kỷ nguyên phát triển mới. Đối với Hà Nội, Thủ tướng yêu cầu lập, công bố đề án về vùng phát thải thấp; tập trung phát triển mạng lưới giao thông công cộng đa phương thức; ban hành cơ chế, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp phương tiện sử dụng năng lượng sạch… Đặc biệt, Thủ tướng chỉ thị: Thực hiện các giải pháp, biện pháp để các tổ chức, cá nhân chuyển đổi phương tiện, lộ trình đến ngày 01 tháng 7 năm 2026 không có xe mô tô, xe gắn máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong Vành đai 1; từ ngày 01 tháng 01 năm 2028 không có xe mô tô, xe gắn máy, hạn chế xe ô tô cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong đường Vành đai 1, Vành đai 2; từ năm 2030 tiếp tục mở rộng thực hiện trong đường Vành đai 3.

Ngay sau khi Chỉ thị 20 được ban hành, trên không gian mạng xuất hiện một làn sóng luận bàn với nhiều luồng khác nhau. Các ý kiến đóng góp thể hiện rõ tinh thần xây dựng và người dân có quyền, có trách nhiệm phản biện, đóng góp ý kiến đối với chủ trương, chính sách của nhà nước nhằm đảm bảo các chính sách được ban hành phù hợp với thực tế và đáp ứng được nguyện vọng của nhân dân.

Tuy nhiên, bên cạnh đó không ít phần tử phản động, cơ hội chính trị lợi dụng phản biện để nói xấu Đảng, Chính phủ và chế độ. Nguy hiểm hơn, một số tổ chức, cá nhân thù địch đội lốt “nhân quyền” đã lợi dụng việc này để xuyên tạc, vu cáo rằng Chỉ thị 20 của Thủ tướng Chính phủ Việt Nam “hạn chế quyền tự do đi lại” của người dân và như thế là “vi phạm quyền con người”…

Quyền tự do đi lại của người dân

Quyền tự do đi lại của người dân là một trong những quyền cơ bản của con người, được ghi nhận trong nhiều văn bản pháp luật quốc tế và trong Hiến pháp của hầu hết các quốc gia. Việt Nam không chỉ thừa nhận quyền tự do đi lại của người dân mà còn ghi nhận quyền này trong Hiến pháp cùng nhiều bộ luật khác nhằm tạo cơ sở pháp lý để bảo đảm cho quyền tự do đi lại của người dân được thực thi trong thực tế. Điều 23 của Hiến pháp 2013 ghi rõ: “Công dân có quyền tự do đi lại và cư trú ở trong nước, có quyền ra nước ngoài và từ nước ngoài trở về nước”. Luật Cư trú 2020 điều chỉnh cụ thể các vấn đề liên quan đến đăng ký thường trú, tạm trú, và việc cư trú của công dân Việt Nam; Luật Xuất cảnh, nhập cảnh của công dân Việt Nam 2019 quy định quyền và nghĩa vụ liên quan đến việc ra vào lãnh thổ Việt Nam của công dân đều ghi nhận quyền tự do đi lại của công dân. Ngoài ra, quyền tự do đi lại của người dân Việt Nam và người nước ngoài ở Việt Nam còn được quy định ở một số văn bản quy phạm khác trong hệ thống pháp luật. Những quy định pháp luật về việc đi lại, cư trú của công dân Việt Nam và người nước ngoài ở Việt Nam ngày càng được bổ sung, sửa đổi theo hướng cởi mở và tự do nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế-xã hội của đất nước, nhu cầu phát triển giao lưu, quan hệ mọi mặt giữa Việt Nam và cộng đồng quốc tế.

Cũng như các quốc gia khác trên thế giới, quyền tự do đi lại của người dân Việt Nam không phải là tuyệt đối. Ở Việt Nam, quyền này có thể bị giới hạn trong một số trường hợp vì lý do an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, sức khỏe cộng đồng, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người khác…

Bảo đảm quyền con người, trong đó có quyền tự do đi lại và tự do cư trú là quan điểm xuyên suốt mọi đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước Việt Nam. Quan điểm của Việt Nam là lấy con người là trung tâm, là chủ thể, là mục tiêu, là động lực, nguồn lực phát triển. Nhà nước Việt Nam tạo mọi điều kiện và bảo đảm các quyền, trong đó có quyền tự do đi lại và tự do cư trú của công dân.

Chúng ta cũng luôn nhận thức sâu sắc rằng, quyền tự do đi lại là điều kiện cần thiết để công dân thực hiện các quyền khác như học tập, lao động, kinh doanh… Quyền tự do đi lại góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội và hội nhập quốc tế, quyền tự do đi lại và tự do cư trú của người dân còn thể hiện mức độ dân chủ, tự do của một quốc gia.

Chỉ thị 20 nhằm bảo đảm quyền con người

Trên thực tế, toàn bộ nội dung của Chỉ thị 20 đều nhằm mục đích bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng. Chỉ thị này không có nội dung nào hạn chế các quyền, trong đó có quyền tự do đi lại của người dân. Trong Chỉ thị, Thủ tướng Chính phủ Việt Nam giao trách nhiệm và giám sát cho UBND thành phố Hà Nội và các cơ quan liên quan phải thực thi nghiêm túc các giải pháp; tiến hành đánh giá định kỳ; các cơ quan tòa án, viện kiểm sát, công an được đề nghị hướng dẫn tính định lượng thiệt hại môi trường, phối hợp điều tra, xét xử kịp thời các trường hợp vi phạm môi trường.

Chỉ thị 20 cũng không áp đặt biện pháp cưỡng chế vi phạm quyền tự do cá nhân như hạn chế đi lại, tham gia xã hội. Các biện pháp như cấm xe xăng trong nội đô là để bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng, có lộ trình rõ ràng để người dân từng bước thích nghi, chuyển đổi. Cụ thể, trong Chỉ thị này, Thủ tướng yêu cầu Hà Nội tập trung chỉ đạo, triển khai các biện pháp ngăn chặn và giải quyết ô nhiễm môi trường, trong đó có việc cấm xe máy chạy xăng trong Vành đai 1 từ tháng 7/2026…

Cũng trong Chỉ thị 20, Thủ tướng cũng yêu cầu Hà Nội ban hành cơ chế, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp phương tiện sử dụng năng lượng sạch, doanh nghiệp phát triển hạ tầng phục vụ phương tiện sử dụng năng lượng sạch trong thực hiện chuyển đổi xanh; chính sách khuyến khích, hỗ trợ người dân chuyển đổi từ phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang phương tiện sử dụng năng lượng sạch hoặc sử dụng phương tiện công cộng…

Mặt khác, đối với Việt Nam, Đảng và Nhà nước luôn nhất quán quan điểm, phát triển kinh tế phải hài hòa với thiên nhiên, không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng trưởng kinh tế. Điều này được thể hiện ở nhiều văn kiện quan trọng của Đảng và Nhà nước. Đại hội lần thứ XIII của Đảng xác định: “Chủ động thích ứng có hiệu quả với biến đổi khí hậu, phòng, chống và giảm nhẹ thiên tai, dịch bệnh; quản lý, khai thác, sử dụng hợp lý, tiết kiệm, hiệu quả và bền vững tài nguyên; lấy bảo vệ môi trường sống và sức khỏe nhân dân làm mục tiêu hàng đầu; kiên quyết loại bỏ những dự án gây ô nhiễm môi trường, bảo đảm chất lượng môi trường sống, bảo vệ đa dạng sinh học và hệ sinh thái; xây dựng nền kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, thân thiện với môi trường”.

Cụ thể hóa các chủ trương, đường lối của Đảng về công tác bảo vệ môi trường, Quốc hội, Chính phủ đã ban hành các bộ luật, chỉ thị, nghị định, thông tư… nhằm tạo sự thống nhất, xuyên suốt thực hiện hiệu quả công tác bảo vệ môi trường với từng giai đoạn phát triển của đất nước. Đặc biệt, Chính phủ đã ban hành Quyết định số 450/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược bảo vệ môi trường quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Trong đó, mục tiêu đến năm 2030 của Chiến lược là: Ngăn chặn xu hướng gia tăng ô nhiễm, suy thoái môi trường; giải quyết các vấn đề môi trường cấp bách; từng bước cải thiện, phục hồi chất lượng môi trường; ngăn chặn sự suy giảm đa dạng sinh học; góp phần nâng cao năng lực chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu; bảo đảm an ninh môi trường, xây dựng và phát triển các mô hình kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh, các-bon thấp, phấn đấu đạt được các mục tiêu phát triển bền vững 2030 của đất nước.

Việt Nam đã thể hiện sự quyết tâm lớn trong vấn đề bảo vệ môi trường, phát triển bền vững khi đưa ra cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 tại Hội nghị COP26. Cam kết là bước khởi đầu, nhưng thực hiện mục tiêu Net Zero đòi hỏi những hành động cụ thể, mạnh mẽ và quyết liệt. Việt Nam đã xây dựng một lộ trình chi tiết để thực hiện cam kết này, trong đó Chỉ thị 20 của Thủ tướng Chính phủ có thể coi là một trong những giải pháp quan trọng trong giai đoạn hiện nay.

Như vậy, có thể khẳng định rằng, Chỉ thị 20/CT TTg năm 2025 của Thủ tướng Chính phủ nước Cộng hoà XHCN Việt Nam là một văn bản hành pháp mang tính giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường, với các mốc thời gian rõ ràng  nhằm phấn đấu đạt các mục tiêu phát triển bền vững, tạo tiền đề đưa đất nước vững bước vào kỷ nguyên phát triển mới. Hay nói cách khác, Chỉ thị 20 của Thủ tướng là văn bản pháp lý nhằm bảo đảm cho người dân được sống trong môi trường trong lành hơn, là văn bản bảo đảm quyền con người chứ không liên quan đến việc hạn chế quyền con người theo khái niệm của UDHR hay pháp luật quốc tế. Luận điệu cho rằng Chỉ thị 20 “vi phạm quyền con người”… thực chất vẫn chỉ là trò đột lốt “nhân quyền” để vu cáo, xuyên tạc, kích động chống phá Việt Nam.

Phương Linh