Đẩy mạnh phát triển năng lượng bền vững và an toàn tại Việt Nam

QPTĐ-Ngày 22/7/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ký Công điện số 118/CĐ-TTg về việc khẩn trương thực hiện các nhiệm vụ được giao tại Nghị quyết số 233/NQ-CP ngày 10/12/2024 của Chính phủ về chủ trương, phương hướng tháo gỡ vướng mắc, khó khăn cho các dự án điện năng lượng tái tạo. Đây là chủ trương hoàn toàn đúng đắn và rất cần thiết để xử lý các tồn đọng trong nhiều năm qua.

Ưu thế trong phát triển năng lượng tái tạo bền vững và an toàn

Việt Nam có tiềm năng năng lượng tái tạo phong phú. Đặc điểm địa lý của Việt Nam là tổng số giờ nắng cao lên đến trên 2.500 giờ/năm, tổng lượng bức xạ trung bình hàng năm khoảng 230-250kcal/cm2 theo hướng tăng dần về phía Nam, rất thuận lợi khi khai thác năng lượng mặt trời. Trong khi đó, nếu như xét về tiềm năng điện gió, đây cũng là ưu thế nổi bật của Việt Nam với hơn 39% tổng diện tích của nước ta có tốc độ gió trung bình hàng năm ở độ cao 65m lớn hơn 6m/s, tương đương với tổng công suất 512 GW. 

Theo nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới, Việt Nam có tiềm năng về phát triển điện gió lớn nhất trong khu vực, vượt qua Lào, Campuchia và Thái Lan. Trữ lượng gió của Việt Nam ước tính đạt 513.360 MW, gấp hơn 6 lần tổng công suất ước tính của toàn ngành Điện vào năm 2020. Hơn nữa, 8,6% diện tích đất liền của Việt Nam rất giàu tiềm năng, thuận lợi cho việc lắp đặt các tuabin gió lớn. Con số tương ứng của Campuchia là 0,2%, Lào là 2,9% và Thái Lan là 0,2%. 

Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/2/2020 của Bộ Chính trị về định hướng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 khẳng định việc ưu tiên khai thác, phát triển các nguồn năng lượng tái tạo. Trong vòng 10 năm tới, tốc độ tăng trưởng năng lượng tái tạo dự kiến đạt khoảng 20%, mở ra cơ hội lớn cho các doanh nghiệp thực hiện đầu tư, kinh doanh. Tính riêng đối với chuyển dịch 2 ngành điện gió và điện mặt trời, tiềm năng đóng góp vào GDP cả nước lên tới 70-80 tỷ USD, tạo ra khoảng 105 nghìn việc làm trực tiếp.

Năng lượng tái tạo đóng vai trò quan trọng đối với người sử dụng lao động, mang lại nhiều lợi ích thiết thực. Nổi bật trong số này là việc sử dụng năng lượng tái tạo giúp cải thiện điều kiện làm việc, giảm thiểu rủi ro về sức khỏe cho người lao động, từ đó tăng năng suất lao động. Năng lượng tái tạo giúp Việt Nam giảm sự phụ thuộc vào nguồn năng lượng hóa thạch để từ đó bảo đảm nguồn cung năng lượng ổn định và bền vững cho sản xuất, góp phần ổn định nguồn điện nền cho sản xuất của doanh. 

Ngành năng lượng tái tạo ở Việt Nam được kỳ vọng tạo ra nhiều việc làm trong các lĩnh vực sản xuất, lắp đặt, vận hành và bảo trì. Các dự án năng lượng tái tạo thu hút thêm các nguồn đầu tư trong và ngoài nước, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế. Đặc biệt việc sử dụng năng lượng tái tạo giúp doanh nghiệp thể hiện trách nhiệm xã hội, cải thiện hình ảnh và uy tín trong mắt khách hàng và đối tác. Đây là xu hướng đang được khuyến khích tại nhiều địa phương ở Việt Nam qua các mô hình chuyển đổi sang công trình xanh, tòa nhà xanh.

Thách thức và giải pháp phát triển năng lượng tái tạo

Phát triển năng lượng tái tạo bao gồm năng lượng mặt trời, năng lượng gió, nhiên liệu sinh học, nhiên liệu hydro và nhiên liệu tổng hợp. Trong đó, năng lượng mặt trời gồm có điện mặt trời mặt đất, mái nhà, lòng hồ và nước nóng năng lượng mặt trời. Năng lượng gió gồm có điện gió trên bờ, gần bờ, ngoài khơi.

Việt Nam là quốc gia có tiềm năng lớn về nguồn năng lượng tái tạo nhưng đến nay số dự án được triển khai còn rất ít do thiếu chính sách đồng bộ từ điều tra, thăm dò tiềm năng đến khai thác sử dụng; thiếu cơ chế tài chính hiệu quả để đầu tư, quản lý và vận hành các dự án điện tái tạo ở vùng sâu vùng xa, vùng chưa có lưới điện. Về ứng dụng công nghệ, hầu hết các công nghệ năng lượng tái tạo trong nước chưa sản xuất được mà phải nhập khẩu. Dịch vụ sau lắp đặt không có sẵn, đặc biệt là ở các vùng nông thôn và vùng sâu vùng xa.

Điện gió, điện mặt trời phát triển nóng với số lượng nhiều, chỉ tập trung ở một số địa phương khu vực miền Trung, miền Nam, dẫn đến tình trạng một số địa phương quá tải về khả năng truyền tải. Nguồn thủy điện nhỏ, tốc độ bổ sung công suất mới chững lại, sau nhiều năm tăng trưởng do hết các vị trí có tiềm năng tốt, lắp đặt thuận lợi và chi phí đền bù ít. Trong khi đó, Điện địa nhiệt gần như vẫn chưa được khai thác cho sản xuất điện. Công nghệ khí sinh học vẫn chưa có nhiều nghiên cứu, ứng dụng nguồn năng lượng này cho sản xuất điện.

Để phát triển năng lượng tái tạo hướng tới tăng trưởng kinh tế xanh tại Việt Nam, cần chú trọng các giải pháp về hệ thống chính sách, công nghệ và thu hút nguồn vốn đầu tư. Hệ thống chính sách phát triển năng lượng tái tạo cần được nghiên cứu, xây dựng rõ ràng, nhất quán giữa các chiến lược, quy hoạch và kế hoạch triển khai. Ưu tiên đổi mới, cải tiến các chính sách từ Chính phủ, tạo động lực phát triển nhằm thu hút các dự án công nghệ mới. Đồng thời, hình thành các cơ chế các-bon xanh, tài chính xanh để khuyến khích đầu tư cải tiến công nghệ cho phát triển năng lượng tái tạo. 

Phát triển công nghệ trong lĩnh vực năng lượng. Nghiên cứu triển khai về năng lượng tái tạo là nhiệm vụ khoa học công nghệ ưu tiên cần được đầu tư mạnh mẽ, đặc biệt quan tâm đến công nghệ thu gom, xử lý tái chế các tấm pin mặt trời, tua bin gió; cơ chế tài chính xanh; carbon xanh cho phát triển năng lượng tái tạo. Đẩy mạnh thu hút vốn đầu tư trong và ngoài nước cho phát triển năng lượng tái tạo. Để thu hút nguồn vốn nước ngoài, đặc biệt là các nhà đầu tư có uy tín và kinh nghiệm trên thế giới, cần xây dựng hành làng pháp lý theo chuẩn quốc tế, tạo lập thị trường điện cạnh tranh hơn, mở rộng lưới điện có kiểm soát đối với nguồn năng lượng tái tạo; tăng cường mối liên kết giữa doanh nghiệp trong và ngoài nước, giữa các doanh nghiệp trong ngành và liên ngành; tạo điều kiện thuận lợi để các thành phần kinh tế, đặc biệt là kinh tế tư nhân tham gia phát triển năng lượng tái tạo.

Song Hà