Thổ Nhĩ Kỳ hứng đòn trừng phạt kép từ phương Tây
QPTĐ-Tuần qua, Thổ Nhĩ Kỳ cùng lúc nhận được thông tin xấu trùng lắp, Mỹ áp đặt lệnh trừng phạt lên Ankara và Liên minh châu Âu (EU) cũng ban hành lệnh cấm vận kinh tế, trong khi Thổ là thành viên của Khối quân sự NATO, đồng minh của phương Tây và đang nỗ lực, kỳ vọng gia nhập EU trong thời gian tới.
EU gia hạn lệnh trừng phạt đối với Thổ Nhĩ Kỳ vì các hoạt động ở Địa Trung Hải. (Ảnh: Internet)
Ngày 8/12, Hạ viện Mỹ thông qua Dự luật quốc phòng cho năm tài khóa 2021 của Mỹ, bắt đầu từ ngày 1/10/2020, trong đó có yêu cầu áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Thổ, bởi Ankara mua hệ thống phòng không hiện đại S-400 của Nga, bất chấp cảnh báo răn đe, cản trở của Nhà Trắng và phương Tây. Bước tiếp theo, Thượng viện Mỹ sẽ bỏ phiếu thông qua về Dự luật này và đệ trình lên Tổng thống Mỹ phê duyệt, ký ban hành.
Theo đó, Dự luật đề xuất trừng phạt Thổ theo Đạo luật Chống đối thủ cạnh tranh của Mỹ (CAATSA). Dự luật quy định, bất cứ quốc gia nào tham gia các giao dịch trên 15 triệu USD với các nhà thầu quốc phòng thuộc Nhà nước Nga đều phải hứng chịu lệnh trừng phạt từ chính quyền Mỹ? Trước đó (4/12), Dự luật chính sách quốc phòng Mỹ hối thúc Tổng thống phải áp lệnh trừng phạt đối với Thổ.
Tuần qua, Tổng thống D.Trump phê chuẩn gói biện pháp trừng phạt Thổ do Ngoại trưởng Mỹ M.Pompeo đề xuất, cấm vận Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng thuộc Chính phủ Ankara do ông I.Demir đứng đầu. Kế tiếp, tân Tổng thống J.Biden sẽ phê duyệt các lệnh trừng phạt mới gắt gao hơn đối với hành động “cứng đầu” của Thổ?
Được biết, Thổ đặt mua 2 hệ thống tên lửa phòng không S-400 của Nga vào tháng 12/2017 trị giá 2,5 tỉ USD, kèm theo điều kiện bảo hành và chuyển giao công nghệ, sản xuất, bán bản quyền cho Ankara và Moskva cấp tài chính cho vay ưu đãi. Thương vụ trên được chuyển giao, hoàn tất vào tháng 1/2020. Ankara đưa hệ thống S-400 vào trực chiến, diễn tập thành công dịp tháng 10 vừa qua, khiến Mỹ và NATO choáng váng. Lầu Năm Góc nhiều lần cảnh báo, S-400 không tương thích với hệ thống phòng thủ của NATO và có nguy cơ đe dọa sự xuất hiện loại máy bay tiêm kích tàng hình thế hệ 5 của Mỹ F-35 đang được chào hàng, đắt khách trên thế giới.
Mỹ dọa, khai trừ Thổ khỏi NATO, loại các tập đoàn công nghiệp Thổ khỏi liên doanh sản xuất tiêm kích F-35 và hủy kế hoạch bán 105 máy bay F-35A trị giá 10 tỉ USD cho Thổ, bất chấp việc Ankara đã chi tiền đặt cọc. Đáp lại, Tổng thống Thổ T.Erdogan không những không dừng lại mà tiếp tục thương thảo với Nga mua hệ thống S-400, giai đoạn 2 vào năm 2021.
Cũng trong tuần qua (10-11/12), Hội nghị Thượng đỉnh EU nhóm họp tại trụ sở Brusses (Bỉ), nhất trí gia hạn các biện pháp trừng phạt áp đặt lên các thực thể và cá nhân thuộc Thổ đến 12/11/2021, bởi Ankara đã tiến hành khoan dầu khí trái phép trong vùng lãnh hải của Cộng hòa Síp thuộc khu vực Đông Địa Trung Hải, khiến 2 quốc gia thành viên EU: Síp, Hy Lạp phản ứng dữ dội. EU đang xem xét để đưa ra gói trừng phạt bao gồm các biện pháp hạn chế hoạt động khai thác dầu thô của Thổ, có thể là trong vận chuyển, ngân hàng, năng lượng hoặc chấm dứt kế hoạch mở rộng các ưu đãi thương mại của Thổ với EU, kể cả cấm vận vũ khí.
Đây được xem là động thái khoét sâu thêm hố ngăn cách giữa EU và Thổ bởi sau những nỗ lực của Ankara gia nhập EU bất thành thì những tranh cãi về “khoảng cách văn hóa dân chủ” chưa được lấp đầy; kế theo là vấn đề người tị nạn Trung Đông tràn vào châu Âu qua “cửa ngõ” Thổ, vấn đề tranh chấp chủ quyền với Hy Lạp, sự can dự vào tình hình chính trị của đảo Síp, xung đột khai thác dầu khí ngoài khơi giữa Thổ-Libya-Síp…vv. Ngoài ra, Thổ còn bị Pháp, Đức cáo buộc gây hấn, cản trở các chiến hạm nước này tuần tra theo sứ mệnh của NATO, chống buôn lậu vũ khí trên biển Địa Trung Hải.
Đầu năm 2016, Điện Kremlin đưa ra gói trừng phạt kinh tế đối với Thổ khi tiêm kích nước này bắn hạ 1 máy bay Su-24 của Nga ở khu vực biên giới Syria khiến 1 viên Trung tá phi công Moskva tử nạn. Lệnh cấm vận chỉ được dỡ bỏ vào tháng 6/2016 sau khi Tổng thống Thổ T.Erdogan chính thức lên tiếng xin lỗi người đồng cấp Nga V.Putin, cùng thời gian Tình báo Nga cung cấp thông tin mật, cứu ông T.Erdogan thoát khỏi một âm mưu ám sát do nhóm các sĩ quan quân đội Thổ binh biến làm đảo chính (7/2016), Thổ nghi có bàn tay của Tình báo CIA Mỹ.
Thật lạ, chỉ trong vòng vài năm, dưới thời Tổng thống T.Erdogan, Thổ-thành viên trung thành của NATO, đồng minh thân cận của châu Âu lại bị cả Nga, Mỹ và EU áp lệnh cấm vận?
Phản ứng trước các lệnh trừng phạt, Tổng thống T.Erdogan lên tiếng cáo buộc Mỹ thiếu công bằng trong cách ứng xử: “Các biện pháp trừng phạt của Mỹ đối với Thổ Nhĩ Kỳ là thiếu tôn trọng đối tác quan trọng của NATO”. Ông T.Erdogan nêu dẫn chứng, Hy Lạp là thành viên NATO, mua hệ thống phòng không S-300 của Nga, được tích hợp vào lưới lửa phòng không của NATO nhưng Mỹ không có một phản ứng tiêu cực nào?
“Chúng tôi có những mối lo ngại về các cuộc tấn công từ lãnh thổ Syria vì thế chúng tôi chọn S-400 để bảo vệ mình. Nhưng chúng tôi là tiền tuyến, chúng tôi bảo vệ cả NATO và EU đằng sau mình”-Ông O.Celik, phát ngôn viên Đảng Công lý và Phát triển (JDP) cầm quyền ở Thổ lên tiếng. “Trong giai đoạn Trung Đông bất ổn, Mỹ đã rút hệ thống phòng thủ Patriot của họ tại Thổ về nước. Chúng tôi cảm thấy không có gì để bảo vệ đất nước khỏi những quả tên lửa đến từ bên ngoài”. Trước đó, Tổng thống Mỹ B.Obama đã từ chối bán hệ thống phòng không Patriot cho Thổ. Mỹ cũng bất bình trước việc Thổ “bắt tay” Nga chống khủng bố ở Syria.
Thật ra, Mỹ, NATO và EU không thể ủng hộ tham vọng khôi phục “Đế chế Ottoman” của Tổng thống T.Erdogan. Nhà Trắng không dễ dàng để cho châu Âu triển khai “Dòng chảy phương Bắc-2” Nga-Đức công suất 55 tỉ m3 khí/năm, vậy thì làm sao bỏ qua “Dòng chảy Thổ Nhĩ Kỳ” công suất 33 tỉ m3 khí/năm Nga-Thổ, khiến “châu Âu phụ thuộc an ninh năng lượng của Nga”?
Tuy nhiên, các lệnh trừng phạt của Mỹ và EU sẽ khiến nền kinh tế Thổ đang suy thoái trong đại dịch Covid-19 sẽ càng khó khăn hơn khi đồng Lira mất giá.
HÀ NGỌC
